بیشتر از هر زمان دیگر، استفاده از انرژی‌های تجدیدپذیر در حال رشد است، زیرا هزینه‌ها را کاهش داده و نویدبخش آینده با انرژی پاک است. در ایران، استفاده از منابع انرژی تجدیدپذیر برای تولید برق تجدید پذیر در حال گسترش است. از جمله منابع اصلی که برای این منظور بهره‌برداری می‌شود، انرژی خورشیدی و بادی هستند. علاوه بر این، ایران به استفاده از سایر منابع تجدیدپذیر مانند انرژی برق آبی نیز ادامه می‌دهد. با این حال، تولید برق از انرژی‌های تجدیدپذیر در ایران هنوز در مقایسه با منابع سنتی مانند نفت و گاز کمتر است، اما روند رو به رشدی دارد و دولت به شدت در تلاش است تا سهم این منابع را در تولید برق تجدید پذیر افزایش دهد.
این بدان معنی است که منابع تجدیدپذیر در حال جایگزینی سوخت‌های فسیلی آلاینده در بخش انرژی هستند و مزیتی بزرگ در کاهش انتشار کربن و دیگر انواع آلودگی دارند. با این حال، تمام منابع انرژی که به عنوان “تجدیدپذیر” تبلیغ می‌شوند، لزوماً برای محیط زیست سودمند نیستند. برای مثال، زیست‌توده و سدهای بزرگ برق‌آبی با چالش‌های زیست‌محیطی روبه‌رو هستند که می‌تواند تأثیراتی بر حیات‌وحش، تغییرات اقلیمی و سایر مسائل داشته باشد.
مهم است که تفاوت‌های میان انواع انرژی تجدید پذیر را بدانید تا بتوانید تصمیمات آگاهانه‌ای در این زمینه بگیرید. فناوری‌های نوظهور مانند انرژی خورشیدی و بادی می‌توانند به خانه‌ها وارد شوند تا هزینه‌های انرژی کاهش یابد و اثرات زیست‌محیطی کمتری داشته باشند.
انرژی تجدیدپذیر چیست؟
انرژی تجدیدپذیر از منابع طبیعی به دست می‌آید که با سرعتی بیشتر از مصرف شدن، جایگزین می‌شوند. به عنوان مثال، نور خورشید و باد از جمله این منابع هستند که به طور مداوم در حال تجدید هستند. منابع انرژی تجدیدپذیر به وفور در اطراف ما وجود دارند و قابل دسترس هستند.
در مقابل، سوخت‌های فسیلی مانند زغال‌سنگ، نفت و گاز منابعی غیرتجدیدپذیر هستند که تشکیل آنها صدها میلیون سال طول می‌کشد. این سوخت‌ها هنگام سوختن برای تولید انرژی، گازهای گلخانه‌ای مضر، مانند دی‌اکسید کربن، تولید می‌کنند.
تولید انرژی از منابع تجدیدپذیر انتشار گازهای گلخانه‌ای بسیار کمتری نسبت به سوزاندن سوخت‌های فسیلی دارد. انتقال از سوخت‌های فسیلی (که در حال حاضر سهم عمده‌ای از انتشار گازهای مضر را تشکیل می‌دهند) به انرژی تجدیدپذیر، کلیدی برای مقابله با بحران اقلیمی است.
انرژی‌های تجدید پذیر یا همان برق تجدید پذیر در بازار بورس انرژی برق، از طریق خرید برق از بورس انررژی و هم توسط شرکت‌های خرده فروشی برق مبادله می‌شوند. صنایع و مشترکان برای خرید برق بالای یک مگاوات از منابع تجدید پذیر و پاک می‌توانند از روش‌های مطرح شده اقدام کنند.
انرژی‌های تجدیدپذیر اکنون در بیشتر کشورها ارزان‌تر شده‌اند و سه برابر بیشتر از سوخت‌های فسیلی باعث ایجاد شغل می‌شوند. قیمت خرید برق از نیروگاه ها تجدید پذیر از سوی وزارت نیرو ابلاغ می‌گردد.
تفاوت بین انرژی پاک و انرژی تجدیدپذیر
انرژی پاک و انرژی تجدیدپذیر مفاهیمی هستند که اغلب با هم اشتباه گرفته می‌شوند، اما یکسان نیستند و درک تفاوت آنها اهمیت بالایی دارد.
1. تفاوت در ایجاد آلودگی:
برخی منابع انرژی تجدیدپذیر می‌توانند آلودگی ایجاد کنند، اگرچه از منابع طبیعی و پایان‌ناپذیر به دست می‌آیند.
به عنوان مثال: بیوگاز و بیودیزل منابع تجدیدپذیر هستند زیرا از منابع طبیعی تولید می‌شوند. اما این منابع هنگام سوختن، گازهای گلخانه‌ای آزاد می‌کنند که باعث آلودگی هوا می‌شود.
2. انرژی پاک:
انرژی‌های پاک هیچ‌گونه آلودگی ایجاد نمی‌کنند. بنابراین، می‌توان گفت که بیشتر منابع انرژی تجدیدپذیر پاک هستند، اما همه آنها این ویژگی را ندارند.
به عبارت دیگر، اگرچه میان انرژی پاک و انرژی تجدیدپذیر هم‌پوشانی زیادی وجود دارد، اما انرژی پاک همیشه بدون آلودگی است، در حالی که انرژی تجدیدپذیر می‌تواند در برخی موارد آلودگی ایجاد کند.
مزایای منابع انرژی تجدیدپذیر
منابع انرژی تجدیدپذیر مزایای اقتصادی، زیست‌محیطی و اجتماعی بسیاری به همراه دارند. از جمله این مزایا می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:
- کاهش انتشار کربن و آلودگی هوا در فرایند تولید انرژی و برق تجدید پذیر.
- افزایش قابلیت اطمینان، امنیت و پایداری شبکه برق.
- ایجاد فرصت‌های شغلی از طریق توسعه تولید و ساخت فناوری‌های انرژی تجدیدپذیر.
- افزایش استقلال انرژی کشورها و کاهش وابستگی به واردات سوخت‌های فسیلی.
- کاهش هزینه‌های انرژی برای مصرف‌کنندگان.
- گسترش دسترسی به انرژی برای جوامع دورافتاده، ساحلی یا منزوی.
انواع انرژی تجدید پذیر
منابع انرژی تجدیدپذیر انواع مختلفی دارند که در ایران به نیروگاه‌هایی که با این منابع برق تجدید پذیر تولید می‌کنند، نیروگاه مقیاس کوچک شناخته می‌شوند و تولید برق را با ظرفیت کمتری نسبت به نیروگاههای اصلی تولید می‌کنند. قیمت خرید تضمینی برق نیروگاههای مقیاس کوچک توسط وزارت نیرو اعلام می‌شود. در ادامه به معرفی انواع انرژی تجدید پذیر می‌پردازیم.
انرژی خورشیدی
انرژی خورشیدی یکی از فراوان‌ترین منابع انرژی تجدیدپذیر در جهان است و حتی در هوای ابری نیز می‌توان از آن بهره‌برداری کرد. میزان انرژی خورشیدی که زمین دریافت می‌کند، حدود 10,000 برابر بیشتر از کل مصرف انرژی بشر است.
فناوری‌های خورشیدی قادرند گرما، سرمایش، نور طبیعی، برق و حتی سوخت برای کاربردهای مختلف را تأمین کنند. این فناوری‌ها نور خورشید را یا از طریق صفحات فتوولتائیک یا با استفاده از آینه‌هایی که پرتوهای خورشید را متمرکز می‌کنند، به انرژی الکتریکی تبدیل می‌کنند.
اگرچه همه کشورها به یک اندازه از انرژی خورشیدی بهره‌مند نیستند، اما همه کشورها می‌توانند از این منبع انرژی برای ترکیب در سبد انرژی خود استفاده کنند.
در دهه گذشته، هزینه تولید صفحات خورشیدی به‌طور چشمگیری کاهش یافته است، به‌طوری‌که اکنون این فناوری نه تنها مقرون‌به‌صرفه است، بلکه در بسیاری از موارد ارزان‌ترین شکل تولید برق تجدید پذیر به شمار می‌رود. صفحات خورشیدی عمری حدود 30 سال دارند و بر اساس مواد به‌کاررفته در ساخت آنها، در رنگ‌های مختلف عرضه می‌شوند.
ایران با داشتن تابش آفتاب فراوان، ظرفیت بالایی برای استفاده از انرژی خورشیدی دارد. در حال حاضر، ظرفیت نصب شده نیروگاههای خورشیدی در ایران به بیش از 1000 مگاوات رسیده است و دولت برنامه‌ریزی‌هایی برای افزایش این ظرفیت دارد. قیمت خرید برق خورشیدی تجدیدپذیر یا همان نرخ خرید تضمینی برق خورشیدی از سوی وزارت نیرو ابلاغ می‌شود.
انرژی بادی
امروزه فناوری تولید انرژی بادی مسیری طولانی از آسیاب‌های بادی سنتی طی کرده است. توربین‌هایی به بزرگی آسمان‌خراش‌ها، با پره‌هایی به قطرهای وسیع، در سراسر جهان نصب شده‌اند. این توربین‌ها با چرخش پره‌ها، انرژی باد را به برق تبدیل می‌کنند. پره‌ها یک ژنراتور الکتریکی را به حرکت درمی‌آورند و برق تولید می‌کنند.
ایران همچنین در زمینه تولید برق تجدید پذیر از انرژی باد فعالیت‌هایی دارد. در مناطق مختلف کشور به خصوص در مناطق شرقی و غربی، نیروگاههای بادی نصب شده‌اند که ظرفیت کل آنها به بیش از 1000 مگاوات می‌رسد. در حال حاضر، سهم انرژی بادی در تأمین برق ایران نسبت به سایر منابع انرژی تجدیدپذیر هنوز بسیار محدود است. براساس گزارش‌ها، سهم انرژی‌های تجدیدپذیر در مجموع تولید برق ایران بسیار کم است و از مجموع ظرفیت تولید برق، کمتر از 1٪ آن از انرژی بادی تأمین می‌شود. این در حالی است که ایران پتانسیل بالایی برای توسعه انرژی بادی دارد و برنامه‌هایی برای افزایش ظرفیت نیروگاههای بادی در کشور وجود دارد.
توربین‌ها می‌توانند در هر مکانی با سرعت باد بالا نصب شوند، مانند تپه‌ها، دشت‌های باز یا حتی در دریاهای آزاد. توربین‌های بادی علاوه بر تولید انرژی پاک و ارزان، یکی از روش‌های پایدار برای کاهش وابستگی به سوخت‌های فسیلی و کاهش اثرات زیست‌محیطی به شمار می‌روند.
انرژی آبی
انرژی آبی از بزرگترین منابع انرژی تجدیدپذیر برای تولید برق در ایالات متحده است، هرچند که پیش‌بینی می‌شود انرژی بادی در آینده نزدیک این رتبه را به دست آورد. انرژی آبی از حرکت آب (که معمولاً آب سریع در یک رودخانه بزرگ یا آب در حال سقوط از ارتفاعات) برای چرخاندن پره‌های یک توربین ژنراتور و تولید برق تجدید پذیر استفاده می‌کند.
با این حال، سدهای بزرگ به طور گسترده به عنوان منابع انرژی غیر تجدیدپذیر در نظر گرفته می‌شوند، چرا که جریان طبیعی آب را منحرف کرده و دسترسی به آن را برای جانوران و انسان‌هایی که به آن وابسته هستند محدود می‌کنند. از طرف دیگر، نیروگاههای آبی کوچک (با ظرفیت نصب شده کمتر از 40 مگاوات) که به طور دقیق مدیریت شوند، به طور معمول آسیب زیست‌محیطی کمتری وارد می‌کنند، چرا که تنها بخشی از جریان آب را منحرف می‌کنند.
انرژی زیست‌توده
یکی دیگر از انواع انرژی تجدید پذیر انرژی زیست توده است. زیست‌توده مواد آلی است که از گیاهان و حیوانات به دست می‌آید و شامل محصولات کشاورزی، چوب‌های زائد و درختان می‌شود. هنگامی که زیست‌توده سوخته می‌شود، انرژی شیمیایی آن به شکل حرارت آزاد شده و می‌تواند با استفاده از توربین بخار برق تولید کند.
زیست‌توده اغلب به اشتباه به عنوان سوختی پاک و تجدیدپذیر و جایگزینی سبزتر برای زغال‌سنگ و سایر سوخت‌های فسیلی در تولید برق تجدید پذیر معرفی می‌شود. با این حال، تحقیقات اخیر نشان می‌دهند که بسیاری از اشکال زیست‌توده (به‌ویژه از جنگل‌ها) انتشار کربن بیشتری نسبت به سوخت‌های فسیلی دارند و همچنین می‌توانند تأثیرات منفی بر تنوع زیستی داشته باشند. با این وجود، برخی از اشکال زیست‌توده می‌توانند به عنوان گزینه‌ای کم‌کربن در شرایط خاص عمل کنند و به عنوان منابع انرژی تجدیدپذیر باشند، مانند خاک اره و تراشه‌های چوبی از کارخانه‌های اره‌کشی که در غیر این صورت سریعاً تجزیه شده و کربن آزاد می‌کنند.
این نوع انرژی‌های تجدیدپذیر، هرچند چالش‌هایی دارند، اما می‌توانند در ایجاد یک آینده انرژی پایدار و کم‌کربن نقشی اساسی ایفا کنند.
انرژی زمین‌گرمایی
انرژی زمین‌گرمایی از حرارت در دسترس درون زمین استفاده می‌کند. این حرارت از مخازن زمین‌گرمایی با استفاده از چاه‌ها یا روش‌های دیگر استخراج می‌شود.
مخازنی که به طور طبیعی به اندازه کافی داغ و قابل نفوذ هستند، به نام مخازن هیدروترمال شناخته می‌شوند، در حالی که مخازن داغ که با تحریک هیدرولیکی بهبود یافته‌اند، به نام سیستم‌های زمین‌گرمایی تقویت‌شده شناخته می‌شوند.
پس از استخراج حرارت به سطح زمین، مایعات با دماهای مختلف می‌توانند برای تولید برق تجدید پذیر استفاده شوند. فناوری تولید برق از مخازن هیدروترمال بالغ و قابل اعتماد است و بیش از 100 سال است که در حال بهره‌برداری است.
این نوع انرژی یکی از منابع تجدیدپذیر پایدار است که می‌تواند به طور گسترده‌ای برای کاهش وابستگی به سوخت‌های فسیلی و کاهش اثرات تغییرات اقلیمی استفاده شود.
در ایران از انرژی زمین‌گرمایی برای تولید برق تجدید پذیر استفاده می‌شود. ظرفیت عملیاتی نیروگاههای زمین‌گرمایی در ایران تاکنون حدود 2 مگاوات است، اما پتانسیل تولید برق از این منابع در کشور بسیار بالا بوده و ظرفیت‌های قابل توجهی برای توسعه در آینده وجود دارد. مطالعات و پژوهش‌ها نشان داده است که ایران دارای منابع عظیم انرژی زمین‌گرمایی است که می‌تواند در راستای تنوع‌بخشی به منابع انرژی تجدیدپذیر مورد استفاده قرار گیرد.
انرژی اقیانوسی
یکی دیگر از انواع انرژی تجدید پذیر، انرژی اقیانوسی است. انرژی جزر و مد و امواج هنوز در مرحله توسعه هستند، اما اقیانوس همیشه تحت تاثیر گرانش ماه خواهد بود، که این موضوع بهره‌برداری از نیروی آن را به یک گزینه جذاب به عنوان یکی از منابع انرژی تجدیدپذیر تبدیل می‌کند. برخی از روش‌های انرژی جزر و مدی ممکن است به حیات وحش آسیب برسانند، مانند سدهای جزر و مدی که مانند سدها عمل کرده و در یک خلیج یا تالاب اقیانوسی قرار دارند. همانند انرژی جزر و مد، انرژی امواج نیز به ساختارهای شبیه به سد یا دستگاه‌های متصل به کف اقیانوس که روی سطح آب یا کمی پایین‌تر از آن قرار دارند، بستگی دارد.
اگرچه این منابع هنوز در حال توسعه هستند، اما ظرفیت بالایی برای تأمین انرژی تجدیدپذیر و کاهش اثرات منفی تغییرات اقلیمی دارند. تا کنون ایران به طور گسترده از انرژی اقیانوسی برای تولید برق تجدید پذیر استفاده نکرده است .
در حال حاضر، کشورهایی مانند بریتانیا، فرانسه و چین پیشرفت‌های زیادی در این حوزه داشته‌اند، اما ایران هنوز در مراحل اولیه تحقیقاتی و آزمایشی در خصوص استفاده از انرژی اقیانوسی قرار دارد.
به طور خاص، چند پروژه تحقیقاتی و آزمایشی در مورد انرژی موج و جزر و مد در ایران مطرح شده‌اند، اما توسعه وسیع در این زمینه به دلیل هزینه‌های بالا و فناوری‌های خاص این نوع انرژی هنوز در اولویت نیست.
برای کمک به ساختن آینده‌ای پایدارتر، همین امروز شروع کنید! حتی اگر نمی‌توانید سیستم‌های انرژی تجدیدپذیر و نیروگاههای کوچک احداث کنید، انتخاب برق از منابع پاک یا خرید برق تجدیدپذیر می‌تواند گامی مؤثر در راستای کاهش اثرات تغییرات اقلیمی باشد. همچنین خرید برق از منابع انرژی تجدیدپذیر باعث کاهش هزینه‌های شما می‌شود. از شرکت انرژی توان برای خرید برق خود از منابع تجدید پذیر مشاوره و راهنمایی بگیرید و همین امروز برای تغییرات مثبت گام بردارید!