پیشگفتار
تامین برق در ایران پیش از این مستقیما از نهادهای دولتی تهیه کننده انرژی برق مانند وزارت نیرو و … بود. اکنون و با تغییر ساختار عرضه انرژی برق در ایران بازیگران متعددی در این بازار نقش آفرینی نموده و روش های مختلفی جهت عقد قرارداد و تامین انرژی الکتریکی مشترکین با مصرف متوسط و صنایع بزرگ وجود دارد. دو نوع از روش های رایج در بازار برق ایران، تامین برق از طریق قراردادهای دوجانبه (Bilateral Contracts) در چنین مکانیزم فروش و تامین، اطلاع و رعایت نکات مهم معاملاتی در میزان موفقیت تامین انرژی برق بسیار موثر است. در این نوشته سعی می کنیم علاوه بر مقایسه تامین برق به دو روش قرارداد دوجانبه برق و بورس انرژی، نکات مهم هرکدام را ذکر کرده تا شما عزیزان از آن بهره مند شوید. پس در ادامه با ما همراه باشید تا به مقایسه بورس انرژی و قرارداد دوجانبه برق بپردازیم.
مکانیزم بازار برق ایران
بازار برق ایران از نظر بازه زمانی، بازار روز بعد است به نحوی که یک روز قبل از روز تولید برق، برنامه بازار به اجرا در آمده و برندگان بازار تعیین و آرایش تولید واحدها مشخص می گردد. مکانیزم پرداخت به فروشندگان در این بازار، پرداخت بر مبنای پیشنهاد است. در این حالت نرخ پرداختی به فروشندگان پذیرفته شده در بازار برق، بر اساس نرخ پیشنهادی خود فروشنده است. مکانیزم دریافت از خریداران نیز بر اساس روش یکسان است. در این حالت نرخ دریافتی از کلیه خریداران ثابت بوده و مقدار آن با توجه به مجموع مبالغ پرداختی بابت تامین برق محاسبه می شود. مدل فعلی بازار برق ایران با توجه به حجم مبادلات خرید و فروش انرژی، مدل عمده فروشی برق می باشد. در بازار برق ایران به طور کلی دو نوع پرداخت به تولید کننده صورت می گیرد: آمادگی و انرژی. نرخ پرداخت بابت ظرفیت (آمادگی) ثابت می باشد. در بازار برق ایران بر اساس ظرفیت آماده تولید که از طرف واحدهای نیروگاهی ابراز می شود، مبلغی بابت آمادگی پرداخت می گردد. نرخ انرژی نیز در بازار برق دارای یک کف قیمت و یک سقف قیمت می باشد و فروشندگان برق در این بازار تنها مجاز خواهند بود تا پیشنهاد قیمت خود را در هر ساعت در محدوده بین کف و سقف قیمت بازار ارائه نمایند. فروشندگان مجاز هستند تا منحنی های عرضه انرژی را در پله های صعودی و حداکثر در 10 پله به بازار برق ارائه نمایند. پس از تجمیع پیشنهادهای انرژی تولیدکنندگان در بازار، منحنی عرضه بازار بدست می آید. از انقطاع منحنی عرضه با منحنی تقاضا که خطی عمودی است، قیمت تعادلی بازار مشخص می شود.
وجود بازار رقابتی، عرضه انرژی الکتریکی موردنیاز جوامع بشری را به شکلی کارآتر میسر می‌سازد، زیرا در بازار رقابتی، شرکتهای تولیدکننده انرژی الکتریکی سعی می‌کنند سهم بیشتری از بازار را کسب کنند و به این منظور ناچار به ارائه برق با با قیمت و شرایط مناسب هستند. ازین رو معاملات خارج از بازار برق به دو روش بورس انرژی و قرارداد دوجانبه در حال حاضر برای مشترکین بالای 5 مگاوات ایجاد شده است.
بورس انرژی
بورس انرژی ایران در ابتدا بر مبنای بورس برق شکل گرفت. فرآیند اولیه شکل گیری بورس از ایده مقررات زدایی در صنعت برق ناشی می شود.
بورس انرژی دارای سه بازار فیزیکی، مشتقه و فرعی می باشد. بازار فیزیکی شامل سه تابلوی برق، نفت و گاز، و تابلوی سایر حامل های انرژی و بازار مشتقه شامل سه تابلوی قرارداد سلف موازی استاندارد، قرارداد آتی و قرارداد اختیار معامله می باشد. معاملات برق در بورس انرژی ایران در قالب قراردادهای سلف موازی استاندارد صورت می پذیرد. قرارداد سلف موازی استاندارد، قراردادی است که در بازار مشتقه معامله می شود و بر اساس آن مقدار معینی از دارایی پایه بر اساس مشخصات قرارداد سلف موازی استاندارد به فروش می رسد. وجه قرارداد مذکور باید در هنگام معامله و طبق زمان بندی تعیین شده در مشخصات قرارداد پرداخت و دارایی پایه در سر رسید تحویل شود. در طول دوره معاملاتی قرارداد، خریداران می توانند به فروش قرارداد سلف موازی استاندارد به میزان خریداری شده به شخص دیگری اقدام نمایند. این دو قرارداد از هم مستقل هستند و فروشنده به استناد گواهی سلف موازی استاندارد، خریدار را به فروشنده اولیه جهت تحویل فیزیکی حواله می دهد. در این حالت پذیرنده حواله مسئولیت مراجعه به فروشنده اولیه را پذیرفته و حق رجوع به فروشنده در معامله ثانویه را ندارد.
قرارداد دوجانبه برق
قرارداد دوجانبه به معنای قرارداد مستقیم بین یک عرضه‌کننده و یک مصرف کننده می باشد. با توجه به بخش نامه های وزارت نیرو، تنها مشترکین صنعتی با ظرفیت قراردادی بالای 5 مگاوات امکان خرید مستقیم از تولیدکنندگان برق را دارند. این قرارداد تنها یک مبادله مالی بوده و پس از انعقاد قرارداد دوجانبه، هیچ گونه تغییری در مسیر برق دریافتی صورت نخواهد پذیرفت. با توجه به ثبت این قراردادها نزد شرکت مدیریت شبکه برق ایران، این شرکت همواره پشتیبان تامین برق مصرف کنندگان خواهد بود. به دلیل امکان فعالیت جدی بخش خصوصی در حوزه توزیع انرژی برق در طی سال های اخیر، خرده فروشان برق یکی از عناصر فعال در حوزه تبادل برق حساب می شوند.
مقایسه بورس انرژی و قرارداد دوجانبه برق
خرید برق از بورس انرژی یا خرید برق به روش قرارداد دوجانبه دو روش متفاوت تامین انرژی برق در ایران است که در زمینه های مختلفی با هم متفاوت هستند. به طور کلی می توان گفت انتخاب روش خرید برق از بین این دو، تا حد زیادی به استراتژی کسب و کاری، الگوی مصرفی، میزان مصرف و نوع کار شما بستگی دارد.
در جدول زیر سعی کردیم مقایسه ای اجمالی میان خرید برق از روش بورس انرژی و خرید برق به روش قراردادهای دوجانبه داشته باشیم:
بورس انرژی |
دوجانبه |
|
خریداران و فروشندگان با شرکتهای کارگزاری ارتباط دارند و از حیث فنی تابع دستورات مرکز راهبری می باشند. |
خریداران و فروشندگان مستقیما با یکدیگر ارتباط دارند و به صورت دوجانبه بر سر قرارداد تامین برق توافق مینمایند |
| بازیگران با پذیرش مقررات بورس و اخذ عضویت در بورس(کد بورسی) نسبت به معامله اقدام می نمایند. | بازیگران مطابق با مفاد قرارداد فی مابین(مدت قرارداد از یک ماه تا دوازده ماه) به معامله اقدام مینمایند. |
| معاملات در هر روز جهت تحویل در بازه های زمانی مختلف (ساعتی، روزانه، هفتگی، ماهیانه، فصلی و سالیانه) در زمانهای اوجبار، میانبار و کمبارانجام می گیرد. | امکان معاملات ساعتی،روزانه و هفتگی وجود نداشته و بصورت ماهیانه و بار پایه امکان معاملات وجود دارد |
| تسویه معاملات بسته به نوع قرارداد به شکل نقدی و در زمان معامله و پیش از شروع دوره مصرف می باشد | تسویه معاملات با توجه قرارداد و توافق صورت گرفته غیرنقدی و پس از اتمام دوره مصرف می باشد |
| ریسک خرید بسیار بالا با توجه به نوع خرید سلف برق و در صورت بروز خاموشی از بین رفتن حجم خریداری شده از بورس | ریسک خرید بسیار پایین با توجه به شرایط صدور فاکتور پس از اعلام مصرف در آخر دوره |
مشاوره صنایع در حوزه عقد قرارداد دو جانبه برق و بورس انرژی و تامین برق