برای اینکه بدانید بورس انرژی برق چیست ابتدا باید با بورس انرژی آشنا شوید. بورس انرژی برای ایجاد شفافیت، قانونمندی، پیشگیری از انحصار طلبی و بهینه سازی مصرف در بازار معاملات حامل‌های انرژی به وجود آمد. بورس انرژی به عنوان چهارمین بازار اصلی، به بورس انرژی ایران اضافه شد و یک بازار رسمی و متمرکز برای خرید و فروش حامل‌های انرژی، از جمله برق، نفت، گاز، فرآورده‌های نفتی و سایر کالاهای مرتبط با انرژی است.
بورس انرژی برق مانند سایر بورس‌ها یک بازار سازمان یافته و رقابتی است که خریداران و فروشندگان برق، انرژی الکتریکی را با قیمت‌هایی که بر اساس عرضه و تقاضا تعیین می‌شود، معامله می‌کنند و باعث می‌شود قیمت برق به تعادل برسد. به بیان ساده‌تر برق یکی از کالاهای بورس انرژی است که در بازار بورس معامله می‌شود. در ادامه با اینکه بورس انرژی برق چیست و مزایا و نحوه خرید آن به چه شکل است آشنا خواهید شد.
بورس انرژی برق چیست؟
بورس انرژی برق مانند سایر بورس‌ها یک بازار متمرکز و رقابتی است که تعداد زیادی خریدار و فروشنده در آن هستند و این معاملات باعث می‌شوند که در قیمت برق تعادل ایجاد شود. بورس انرژی برق در واقع بورس کالایی است که برای خرید و فروش برق و اوراق بهادار مبتنی بر برق راه اندازی شد. به دلیل به زیرساخت‌های مطلوب و ایده آلی که در صنعت برق به وجود آمد، نیاز به حضور برق در بورس انرژی احساس شد. به همین خاطر از سال 1390 بورس نفت و برق راه اندازی شد و شرکت بورس انرژی تاسیس شد و در سال 1391 در اداره ثبت شرکت‌ها ثبت شد و به منظور کشف قیمت و سازوکار شفاف معاملات مرتبط با انرژی شروع به کار کرد. مشترکین با مصرف بالای یک مگاوات و بالای ۵ مگاوات و بیشتر، با خرید برق از بورس انرژی که توسط شرکت‌های خرده فروشی برق انجام می‌شود می‌توانند برق مصرفی خود را با قیمت مناسب تهیه کنند.
مزایای بورس انرژی برق چیست؟
- کاهش هزینه‌ها: با افزایش رقابت و شفافیت، هزینه‌های تولید و توزیع برق کاهش می‌یابد.
- تنوع منابع انرژی: امکان معامله انرژی‌های تجدیدپذیر و نوین در بازار برق بورس انرژی باعث افزایش تنوع منابع انرژی می‌شود.
- مدیریت بهتر ریسک: استفاده از قراردادهای آینده و قرارداد دوجانبه برق به مدیریت بهتر ریسک‌های ناشی از نوسانات قیمت کمک می‌کند.
- شفافیت بیشتر: قیمت‌ها و شرایط معاملات در بورس انرژی برای همه فعالان صنعت برق قابل مشاهده است، که باعث افزایش شفافیت می‌شود.
چه کسانی امکان معامله در بورس انرژی برق را دارند؟
در بازار داخلی چه در حوزه برق و چه در حوزه فیزیکی اشخاص حقوقی اجازه گرفتن کد و خرید از این بازارها را دارند و در بازار بین الملل اشخاص حقوقی و اشخاص حقیقی با شرایط خاص حق خرید از این بازار را دارند.
به‌طورکلی، امکان دریافت کد و ثبت خرید برای تمامی اشخاص حقوقی در بازارهای داخلی (هردو بازار برق و فیزیکی) امکان‌پذیر است. این در حالی است که در بازارهای بین‌المللی، حق خرید به اشخاص حقوقی و حقیقی با شرایط ویژه تعلق می‌گیرد. بسته به نوع بازار، افرادِ مجاز به معامله تفاوت خواهند داشت.
خریداران مجاز به معامله بازار برق
- بازار مصرف‌کنندگان بزرگ برق: همه مصرف‌کنندگان برق بالای ۵ مگاوات در ساعت
- بازار عمده‌فروشی برق: بازار عمده فروشی برق که شامل شرکت‌های توزیع برق و همچنین شرکت‌های خرده فروشی برق
خریداران مجاز به معامله بازار فیزیکی
- رینگ داخلی: اشخاص حقوقی دارای پروانه بهره‌برداری مرتبط
- رینگ بین‌المللی: اشخاص حقوقی تولیدی و بازرگانی داخل یا خارج از ایران
- در قرارداد سلف موازی، دارایی پایه مشخص می‌شود. دارایی پایه در واقع نوعی ابزار مالی مانند سهام و ارز است که به عنوان تعیین‌کننده ارزش ابزار مشتقه شناخته می‌شود. بر اساس قرارداد سلف موازی، بخش معینی از دارایی پایه به فروش می‌رسد. وجه قرارداد در هنگام معامله و بر اساس زمان‌بندی ذکر شده در مشخصات قرارداد پرداخت می‌شود. همچنین با پایان موعد سررسید، دارایی پایه تحویل داده می‌شود. این قرارداد طی دوره معاملاتی قابل فروش و معامله است.
قرارداد آتی در واقع توافقی میان خریدار و فروشنده‌ای است که بر اساس آن، کالاهایی مشخص در زمان معین و به قیمت فعلی معین به دست خریدار می‌رسند. برای کاهش ریسک، عدم عملی کردن تعهد طرفین، مبلغی تحت عنوان وجه تضمین مشخص شده و با در نظر داشتن تغییر و نوسانات قیمت آتی آن کالاها، تعدیل می‌شود. وجه تضمین نزد اتاق پایاپای حفظ می‌شود و از طرفین معامله وکالت دارد تا وجه مذکور را با توجه به تغییرات قیمت در اختیار آن‌ها قرار دهد. در پایان سررسید، تسویه کامل انجام می‌گیرد. - قرارداد اختیار معامله ممکن است به شکل اختیار خرید یا فروش باشد. طی این قرارداد، فروشنده تعهد می‌دهد که بخش معینی از دارایی پایه را در صورت درخواست خریدار معامله کند. فروشنده در مقابل مبلغی که از خریدار دریافت کرده است را به عنوان وجه تضمینی نزد کارگزار یا اتاق پایاپای قرار می‌دهد. طرفین معامله در ازای مبلغی مشخص و واگذاری اختیار یا تعهد خود به فرد دیگر، اجازه خروج از قرارداد را پیدا می‌کنند.
انواع بازار بورس انرژی برق و نفت و گاز
بازار فیزیکی
بازار فیزیکی شامل سه تابلوی برق، نفت و گاز و تابلوی سایر حامل‌های انرژی میباشد.
مراحلی که یک مشتری برای انجام خرید از بازار فیزیکی بورس کالا باید طی کند شامل:
- گرفتن کد از کارگزار منتخب
- معرفی یک حساب وکالتی جهت خرید و واریز ۱۰ درصد وجه ارزش قرارداد به‌حساب وکالتی تا زمان مشخص‌شده در روز معامله
- ارسال سفارش خرید به کارگزار و امضای دستور خرید و ارسال آن برای کارگزار خود تا قبل از معامله
در صورت خرید از بورس کالا مراحل زیر تا تحویل کالا باید طی شود:
- تسویه خرید: بعد از خرید ۱۰ درصد ارزش قرارداد از حساب مشتری برداشته می‌شود و ۹۰ درصد باقی‌مانده، طی یک اعلامیه خریدی به خریدار اعلام و تا زمان مشخص‌شده در اعلامیه خرید مشتری باید به‌حساب بورس کالا واریز کند.
- ارسال ثبت خریدار به کارگزار فروشنده: بعد از تسویه، کارگزار خریدار، نامه‌ی باربری خریدار را به کارگزار فروشنده اعلام می‌کند و به همراه مدارک موردنیاز جهت بررسی و گرفتن حواله برای کارگزار فروشنده ارسال می‌کند.
- حواله: کارگزار فروشنده ثبت ارسالی از طرف کارگزار خریدار را به همراه مدارک ارسالی بررسی کرده و پس از تائید برای فروشنده ارسال می‌کند. فروشنده نیز پس از بررسی‌های لازم، شماره حواله را به کارگزار خود (کارگزار فروشنده) اعلام می‌کند و از طریق کارگزار خریدار این شماره حواله به مشتری اعلام می‌شود و مشتری اقدام به بارگیری کالای خریداری‌شده می‌کند.
بازار مشتقه
برخلاف بازار فیزیکی که خود کالا در آن مورد معامله قرار می‌گیرد، در بازار مشتقه بورس انرژی ایران اوراق بهادار مبتنی بر کالاهای ذکر شده خرید و فروش می‌شوند. این معاملات معمولاً با استفاده از ابزارهای مالی و قراردادهای ویژه‌ای مانند «قرارداد سلف موازی»، «قرارداد آتی» و «قرارداد اختیار معامله» انجام می‌شوند. تمام این قراردادها و معاملات در بازارهای اینترنتی و به‌صورت کاملاً الکترونیکی انجام می‌پذیرند.
انواع بازارهای بورس انرژی برق چیست؟ (از نظر زمانی)
- بازار سلف: قرارداد سلف قراردادی است که در آن خريدار و فروشنده کالا برای زمان تحويل معین در آينده و مقدار مشخصی از کالا به قیمت توافقی به تفاهم می‌رسند. اين نوع بازار قرار است در بورس انرژی ايران راه اندازی گردد.
- بازار روز بعد: در اغلب بازارهای برق برای تولید و مصرف در ساعات روز بعد برنامه ريزی می‌شود اين بازار در ايران به بازار روزفروش معروف است.
- بازار لحظه‌ای: با توجه به تغییرات سمت بار و سمت تولید ايجاد تعادل در بازه‌ها زمانی کمتر از يک ساعت نیز الزامیست. در بورس انرژی در فاز اول قرار است که معاملات سلف برق تحت عنوان سلف موازی استاندارد صورت گیرد و معاملات برق از سه روز جلوتر به بعد امکان پذیر است و معاملات بازار روز بعد و بازار لحظه‌ای فعلا در این بازار مورد معامله قرار نخواهد گرفت.
نحوه انجام معاملات در بورس انرژی برق و بازار فیزیکی
برای انجام معاملات در بازار بورس انرژی بخصوص کالای برق نیاز به آموزش دارید ؛ زیرا فرآیند معامله در بازار بورس انرژی برق و بازار فیزیکی متفاوت است. برای درک بهتر این مفهوم، بهتر است بدانید که در صورت شارژ شدن توزیع برق و عرضه نیروگاه‌ها به شکل حراج چند قیمتی امکان معامله در بازار بورس انرژی برق فراهم می‌شود و فقط در ساعت‌های مشخصی از روز می‌توانید معامله را انجام دهید. اما بازار فیزیکی متفاوت است و در هر ساعتی از شبانه روز می‌توانید معامله را انجام دهید و شرایط معامله در هرروز، در شرح عرضه، مربوط به همان روز اعلام می‌شود.
اما برای خرید از بورس انرژی برق برای ثبت سفارش یا تصحیح آن فقط در ساعت‌های خاصی از روز به سیستم معاملات دسترسی وجود دارد. معاملات به صورت روزانه است و در صورت شارژ و توزیع برق توسط نیروگاه‌ها حراج چند قیمتی انجام می‌شود. برای تکمیل فرم خرید و ارسال آن به فروشنده فقط بین ساعت 9:30 تا 10:30 فرصت دارید که این کار توسط کارگزار رسمی شما انجام می‌شود. در مرحله بعد، فقط بین ساعت ۱۰:۰۰ تا ۱۲:۰۰ همان روز می‌توانید اصلاحات مثل اصلاحات قیمتی و حجمی را در سفارش خود انجام دهید.
عرضه کنندگان عمده حوزه برق در بورس انرژی:
- نیروگاه کازرون (شرکت سایپا گستر پردیسان)
- نیروگاه شهید منتظری (شرکت پرشین فولاد)
- نیروگاه شهدای پاکدشت (شرکت تولید نیروی برق دماوند)
- نیروگاه زرند (تولید برق مپنا)
- نیروگاه زنبق یزد ( تعاونی کارکنان نیروگاه یزد)
- نیروگاه کهنوج (شرکت تولید برق ماهتاب کهنوج)
- نیروگاه سیکل ترکیبی سبلان (شرکت سبلان برق امید)
- نیروگاه سیکل ترکیبی فارس ( شرکت مولد نیروگاهی تجارت فارس)
- نیروگاه سیکل ترکیبی ارومیه (شرکت تدبیرسازان سرامد)
- نیروگاه سیکل ترکیبی نیشابور (شرکت ساینا گستر پردیسان)
- نیروگاه سیکل ترکیبی منتظر قائم (شرکت توسعه برق و انرژی سپهر)
- نیروگاه سیکل ترکیبی خوی (شرکت تولید نیروی پرتو شمس تابان)
- نیروگاه سیکل ترکیبی قم (شرکت پیوند گستر پارس)
- نیروگاه سلطانیه (شرکت تولید نیروی مرکزی صبا)
- نیروگاه مشهد (شرکت افق توسعه انرژی خلیج فارس)
- نیروگاه کاشان (شرکت ساخت و بهره برداری انرژی)
- نیروگاه سیکل ترکیبی گیلان (شرکت توسعه مسیر برق گیلان)
- نیروگاه سیکل ترکیبی شریعتی (شرکت اندیشه سازان بهین سرآمد)
- نیروگاه سیکل ترکیبی سمنان (شرکت گهر انرژی سیرجان)
- نیروگاه سیکل سنندج (شرکت تولید نیروی برق سنندج)
- نیروگاه شهید منتظر قائم (شرکت توسعه برق و انرژی سپهر)
- نیروگاه آبادان (شرکت تولید نیروی برق آبادان)
برای بهره‌مندی از فرصت‌های سرمایه‌گذاری در بازار بورس انرژی برق و خرید برق فرم زیر را پر و ارسال کنید تا مشاورین تخصصی شرکت انرژی توان با شما تماس بگیرن و شما را مشاوره و راهنمایی کنند. همچنین می‌توانید از صفحه پکیج خرید برق دیدن کنید.
[/col] [/row]