پیشگفتار
تصور عموم مردم در مورد صنعت برق و تعرفه های آن مبتنی بر نظام تعرفه گذاری با نرخ های ثابت و پله ای است. برخلاف چنین تصوری، بازار برق در ایران وجود دارد که از سال 1382 شکل گرفته و قیمت برق در آن بسیار پویا و متغیر است. بنابراین پیشنهاد می گردد با کسب اطلاعات کافی در مورد بازار برق و خرید برق از بورس انرژی یا دوجانبه از این فرصت به منظور مدیریت مصرف و افزایش سود آوری واحد اقتصادی خود بهره ببرید.
ویژگی های برق از منظر قیمت گذاری
برق به عنوان یک کالا ویژگی هایی دارد که باعث تمایز آن با سایر کالاها از نظر قیمت گذاری می شود. این ویژگی ها را چنین بر می شمارد:
- غیر قابل ذخیره بودن و لزوم پایداری سیستم قدرت
- تاثیر آب و هوا (دما، سرعت باد، پیش بینی ها و…)
- شدت فعالیت های تجاری و فعالیت های روزمره ( ساعات پیک و غیر پیک، روزهای هفته و آخر هفته، تعطیلات و…)
- کشش ناپذیری تقاضا
این عوامل باعث می شوند که قیمت نقدی خرید برق از بورس انرژی یا دوجانبه ویژگی های عمده ایی همچون نوسان های بالا، رفتار فصلی، بازگشت به میانگین و پرش های قیمتی را از خود نشان دهد. چنین تغییرات شدید در قیمت خرید برق از بورس انرژی یا دوجانبه می تواند بر سود آوری خریداران و فروشندگان برق اثر گذاشته و با تاثیرهایی که در ثبات مالی شرکت ها ،به ویژه با افزایش قیمت سالانه برق که در کشور ایران رخ می دهد، می گذارد.
پوشش ریسک خرید برق از بورس انرژی یا دوجانبه
خرید برق از بورش انرژی یا دوجانبه به شرط آنچه گفته شد، لزوم پوشش ریسک تغییرات قیمت برق توسط بازیگران بازار برق و ضرورت پرداختن به آن را مشخص می سازد. عمده ترین ابزارهایی که برای پوشش ریسک در اختیار فعالان بازارهای برق در سرتاسر جهان است، انواع مشتقات مالی از جمله قرارداد پیمان آتی، قرارداد آتیها، انواع اختیارهای معامله و … است.
قرارداد سلف موازی استاندارد
در ایران، از جمله ابزارهای مدیریت ریسک، قرارداد های سلف موازی استانداردی است که در بورس انرژی ایران مورد معامله قرار می گیرد و قرابت زیادی با قرارداد پیمان آتی و قرارداد آتی ها دارد. معاملات قراردادهای سلف موازی استاندارد از اواخر اسفند ماه سال 1391 در بورس انرژی ایران آغاز گردیده است. براساس این نوع قرارداد، عرضه کننده مقدار معینی از دارایی پایه را مطابق مشخصات قرارداد سلف استاندارد در ازای بهای نقد به فروش می رساند تا در دوره تحویل به خریدار تسلیم نماید.
چالش های خرید برق از بورس انرژی و دوجانبه
ناترازی در عرضه و تقاضا برق، خرید برق مصرفی از بورس نیز چالش هایی را به همراه دارد؛ از جمله اینکه برنامه ریزی مصرف برق قبل از شروع دوره و خاموشی های برنامه ریزی نشده به ویژه در دوره های اوج مصرف برق معمولا خرید از بورس را برای مصرف کنندگان را امری نامطلوب می نماید.
از این رو قراردادهای دوجانبه برق که قراردادهای بین مصرف کننده ها با نیروگاه ها و یا خرده فروشان برق است دیگر گزینه برای خرید برق مصرف کننندگان می باشد.در این قرارداد که کاملا نرخ خرید برق و شرایط آن با توافق طرفین انجام میشود در پایان دوره مصرف خریداران میتوانند مطابق با مصرف انجام شده در پایان دوره خرید خود را در قالب قراردادهای ماهانه، شش ماهه و یک ساله انجام دهند.
قراردادهای دوجانبه خرید برق به این ترتیب است که ابتدا مصرف کرده و سپس مطابق با مقدار مصرف برایشان خرید در پایان هر دوره مصرف انجام پذیرد و بدین ترتیب با عنایت به هزینه های افزایشی انرژی از ضررهای مالی خرید برق از مالک شبکه و یا بورس انرژی مصون خواهند ماند.