پیشگفتار
بازار خرده فروشی برق، قسمتی از بازار برق و بازار بورس انرژی است که اجازه می‌دهد، افرادی در آن، به عنوان واسطه عمل کرده و برق مورد نیاز مصرف‌کنندگان را خریداری کنند و در اختیار مصرف‌کنندگان خرد قرار دهند. این بازار، اختیار مشتریان را بیشتر کرده و به آنان اجازه می‌دهد، تامین‌کننده برق خود را انتخاب کنند. این بازار، اختیار فروشندگان را نیز گسترش خواهد داد.
پس از تجدید ساختار در صنعت برق کشور، خرده فروشان برق از جمله مهمترین نقش به عنوان بازیگر درساختار تجدید پذیر معرفی شدند، لذا به منظور بهبود فضای کسب و کار و توسعه بازار خرده‌فروشی برق و حصول اطمینان از رفتار رقابتی، «دستورالعمل اجرای پروانه خرده‌فروشی برق» تدوین شده است. در این میان، خرده‌فروشان به عنوان یکی از عناصر فعال در محیط تجدید ساختار یافته، با دریافت پروانه خرده‌فروشی که اجازه نامه ای است از طرف وزارت نیرو به منظورخرید انرژی الکتریکی و فروش آن به مشترک، می‌توانند نسبت به فروش برق طبق دستورالعمل‌های مصوب اقدام نمایند.
تعریف خرده فروشی
در تعریف کلی در نظریه اقتصاد، “خرده فروشی” یک کسب و کار است که محصولات و خدمات را با قیمت های لحظه ای در مقادیر زیاد و مستقیما از منابع اولیه خریداری می کند و آنها را به مصرف کنندگان نهایی به منظور بیشینه سازی سود خود به فروش می رساند. در یک رقابت خرده فروشی کامل، مصرف کنندگان نهایی برای انتخاب عرضه کننده، حق انتخاب دارند. به این صورت که این امکان وجود دارد از میان تعدادی خرده فروش در حال رقابت، تامین کننده مورد نظر خود را با توجه به شرایط هریک انتخاب نمایند.
در این نوشته سعی می کنیم اطلاعات نسبتا کاملی از خرده فروشی برق و نحوه انجام آن در ایران در اختیار شما مخاطبان عزیز قرار دهیم. امید است پس از پایان مطالعه این نوشته عمده سوالات شما در این زمینه برطرف گردد. در غیر این صورت کافیست با شرکت توسعه تجارت انرژی توان تماس گرفته و از مشاوره رایگان کارشناسان ما بهره مند شوید.
تاریخچه اجمالی خرده فروشی برق
روند خرده فروشی برق در جهان
شیلی به عنوان نخستین کشوری که مقررات زدایی را تجربه کرده است، به دلیل مشکلات فراوان در اداره شبکه و نیروگاه ها، در سال ۱۹۸۲ رقابت را در بخش تولید صنعت برق پدید آورد. سپس آرژانتین در سال ۱۹۹۲ به دلیل ناکارآمدی صنعت برق، بازار رقابتی را به وجود آورد.
در اروپا کشور انگلستان این روند را آغاز کرده و پس از آن اسکاتلند، ایرلند شمالی و ولز از تجربیات انگلستان استفاده نمود. در منطقه اسکاندیناوی، بازار Nord Pool ایجاد شد که شامل کشورهای نروژ، دانمارک، فنلاند وسوئد بود. نیوزلند، استرالیا وبرخی از ایالت های کانادا نیز مقررات زدایی در صنعت برق به عنوان روشی برای افزایش کارایی و کاهش هزینه ها پیشنهاد گردید. ایالات متحده آمریکا نیز قانون مربوط به خصوصی سازی را در بسیاری از ایالت ها به تصویب رسانیده است. بنابراین می توان نتیجه گرفت نه تنها عمده کشورهای توسعه یافته جهان به سمت ایجاد ساز و کار شفاف به منظور توسعه بازار برق شفاف و خرده فروشی برق با مشارکت بخش خصوصی نموده، بلکه کشورهای در حال توسعه نیز این موضوع را در دستور کار خود قرار داده اند.
خرده فروشی برق در ایران چگونه است؟
در طی سالیان اخیر، صنعت برق در بسیاری از کشورها از جمله کشور ایران، تغییرات قابل توجهی را با توجه به تجدید ساختار تجربه نموده است. یکی از اهداف اصلی تجدید ساختار در صنعت برق، جایگزین کردن شرکت های برق یکپارچه قبلی با بازارهای رقابتی است. در این محیط جدید، نهادهای مختلفی با وظایف گوناگون ظهور پیدا کرده اند. یکی از این نهادها، شرکت های خرده فروشی برق هستند. خرده فروش برق، به عنوان واسطه بین تولید کنندگان و مصرف کنندگان برق عمل می کند. این شرکت ها، مستقیما از تولیدکنندگان بصورت قراردادهای دوجانبه یا از طریق بورس انرژی در حجم بالا انرژی برق را خرید نموده و به مشتریان می فروشند بنابراین در این فضا، قراردادها هم در سمت عرضه و هم در سمت تقاضا تنظیم می گردد.
جایگاه خرده فروش در بازار برق چیست؟
مصرف کنندگانی که تقاضای پیک آنها حداقل چند صد کیلووات باشد، ممکن است با به کارگیری کارشناسانی برای پیش بینی تقاضای خود و داد و ستد در بازار برق، برای بدست آوردن قیمت های پایین تر، قادر به صرفه جویی مقدار قابل ملاحظه ای از منابع مالی باشند. می توان از چنین مصرف کنندگانی انتظار داشت که به طور مستقیم و فعالانه در بازار برق شرکت کنند. از سوی دیگر، چنین داد و ستد فعالانه ای برای مصرف کنندگان کوچکتر، مقرون به صرفه نیست. این مصرف کنندگان کوچکتر اغلب خرید بر مبنای یک تعرفه را ترجیح می دهند، که این تعرفه، در قیمت ثابتی برای هر کیلو وات ساعت و حداکثر چند بار در سال تنظیم می شود. خرده فروش های برق برای پر کردن شکاف بین بازار عمده فروشی و این مصرف کنندگان کوچکتر به فعالیت می پردازند.
فلوچارت ساختار توزیع برق در ایران
فلوچارت ساختار خرده فروشی برق به شکل زیر است:
پروانه خرده فروشی برق
پروانه خرده فروشی برق در واقع یک مجوز یا اجازه کتبی از طرف وزارت نیرو است که طی آن به صاحب پروانه اجازه خرید انرژی الکتریکی و انجام فرآیند فروش آن به مشترکین و مشتریان برق را می دهد. نکته مهم اینکه دارنده جواز حتما باید شخصیت حقوقی ثبت شده قانونی بازرگانی در ایران باشد و اشخاص حقیقی اجازه قعالیت در بازار را ندارند. سایر نکات پروانه خرده فروشی برق در ایران به شرح زیر است:
- پروانه خرده فروشی برق به مدت یک سال معتبر بوده و نیازمند تمدید سالیانه است.
- موضوع فعالیت شرکتی که درخواست مجوز دارد باید خرده فروشی برق (تجارت و بازرگانی برق) باشد. این مورد در اساسنامه شرکت ذکر می گردد.
- ظرفیت فروش برق بر اساس امتیاز توان مالی شرکت متقاضی پروانه محاسبه و مورد موافقت طرفین قرار می گیرد.
- شرکت فروشنده موظف است از رگولاتوری های وزارت نیرو در خصوص تعرفه های برق تبعیت نماید.
- هزینه خدمات جا به جایی برق بر اساس دستورالعمل مدیریت یارانه متقاطع و جا به جایی برق در شبکه بر عهده خرده فروش برق است.
چالش ها در خرده فروشی برق چیست؟
چالش خرده فروش ها این است که باید انرژی را با یک قیمت متغیر در بازاری چون بورس انرژی (در ایران) یا بازار عمده فروشی خریداری کرده و آن را با یک قیمت ثابت در سطح خرده فروشی، به فروش برسانند. به طور نمونه، یک خرده فروش در طول دوره های زمانی با قیمت بالا، زیان می بیند، زیرا قیمتی را که باید برای انرژی بپردازد، بیشتر از قیمتی است که این انرژی را باز فروش می کند. از سوی دیگر، در طول دوره های زمانی با قیمت پایین، این کار برای آنها سودآور است، زیرا قیمت فروش بیشتر از قیمت خرید است.
بنابراین، برای ادامه فعالیت تجاری، باید متوسط وزن دار کمی قیمتی که در آن، یک خرده فروش، انرژی الکتریکی را خریداری می کند، کمتر از نرخی باشد که از مشتریانش مطالبه می کند. دستیابی به این امر همیشه آسان نیست، زیرا خرده فروش نظارت مستقیمی بر میزان انرژی مصرفی مشتریان خود ندارد. مقدار انرژی که هر خرده فروش به مشتریانش می فروشد، از راه مقدار انرژی که به وسیله دستگاه های اندازه گیری، سنجیده می شود، تعیین خواهد شد.
بنابراین، برای کاستن از ریسک مرتبط با غیر قابل پیش بینی بودن قیمت های بازار لحظه ای، خرده فروش سعی می کند تا حد امکان، تقاضای مشتریان خود را با دقت پیش بینی کند. سپس هماهنگ با این پیش بینی، انرژی را از بازارهای مختلف خریداری می کند. بنابراین، خرده فروش انگیزه بالایی برای پی بردن به الگوهای مصرف مشتریان خود دارد.
فعالیت های اصلی در خرده فروشی برق چیست؟
یک خرده فروش برق در محیط بازار دارای فعالیت های خاصی است که مهم ترین آنها در ادامه بیان می شوند:
۱- تخمین قیمت برق
از ویژگی های مهم قیمت انرژی در بسیاری از بازارها می توان به متوسط و میانگین متغیر، ویژگی های فصلی، متاثر بودن از تقویم روزانه و بی ثباتی بالا اشاره کرد. با توجه به این خصوصیات، پیش بینی قیمت انرژی مشکل می باشد. با این وجود، داشتن اطلاعات مربوط به قیمت انرژی برای خرده فروش، ضروری است.
خرده فروش ضمن اینکه باید عدم قطعیت و بی ثباتی قیمت بازار حوضچه را در نظر بگیرد، باید بتواند با دقت قابل قبولی قیمت برق را پیش بینی کند تا بتواند انرژی مورد نیاز مشتریان خود را از طریق منابع مختلف با کمترین هزینه تامین کند.
۲- تخمین تقاضای مشتریان
در سمت تقاضا، شرکت خرده فروش ملزم به تامین تقاضای مشتریان خود است. تقاضای مشتریان، دائما در حال تغییر است و در نتیجه، پیش بینی آن، دارای عدم قطعیت است. بنابراین خرده فروش باید عدم قطعیت تقاضای مشتریان خود را نیز در نظر بگیرد.
۳- شناخت مشتریان
در بسیاری از بازارهای برق با سمت تقاضا به صورت غیر الاستیک برخورد می شود. در صورتی که مصرف کننده قادر است در مورد میزان انرژی مصرفی خود و خرید یا عدم خرید برق در قیمت های خاص تصمیم بگیرد. بنابراین، خرده فروش لازم است شناخت درستی از پاسخ مشتریان خود در مقابل تغییر قیمت برق داشته باشد، زیرا ممکن است مشتری برای تامین انرژی خود با خرده فروش دیگری قرارداد منعقد کند، یا اینکه در اثر تغییر قیمت برق، الگوی مصرف و مقدار انرژی مصرفی خود را تغییر دهد.
۴- تعیین قیمت پیشنهادی فروش
خرده فروش باید قیمت فروش برق به مشتریان را تعیین کند. طبیعتا، در صورتی که قیمت پیشنهادی فروش، بالا باشد، مشتریان کمی با شرکت خرده فروش قرارداد منعقد می کنند. از طرف دیگر، در صورتی که قیمت پیشنهادی فروش، پایین باشد، ممکن است خرده فروش دچار ضرر شود. بنابر این تعیین قیمت پیشنهادی فروش، یکی از مهم ترین تصمیمات شرکت خرده فروش است.
۵- مدیریت ریسک
یک خرده فروش با توجه به نقش واسطی که در بازار برق دارد. برای مشارکت پایدار در بازار و کسب سود بیشتر، لازم است ریسک های مختلفی که با آن مواجه است را شناسایی کند و اثرات آنها را بر سود و زیان خود در نظر بگیرد. از جمله ریسک هایی که یک خرده فروش با آن مواجه است، ریسک مرتبط با عدم قطعیت در قیمت بازار حوضچه و ریسک های مالی خرید با قیمت های زمان حقیقی می باشد. خرده فروش می تواند ترکیبی از روش ها را برای مدیریت ریسک های مالی اجرا کند. همانطور که بیان شد، انعقاد قراردادهای پیش خرید یا قراردادهای دوجانبه با شرکت های تولیدی یکی از مهم ترین ابزارهایی است که در اختیار خرده فروش می باشد.
نکات مهم در خرده فروشی برق در ایران
- مطابق با دستورالعمل خرده فروشی، خرده فروشان افراد حقوقي غيردولتي و از جمله شرکت‌های بازرگانی هستند كه مجوز دسترسي به شبكه‌اي كه مصرف‌كننده به آن متصل است را داشته و به عنوان واسطه عمل می‌کنند.
• با توجه به مفاد دستورالعمل اجرایی پروانه خرده‌فروشی برق، مدت اعتبار پروانه صادره از سوی وزارت نیرو از تاریخ صدور برابر با یک سال شمسی است.
• موضوع فعالیت شرکت متقاضی دریافت پروانه خرده‌فروشی برق (مندرج در اساسنامه) نیز باید مرتبط با تجارت و بازرگانی برق (خرده‌فروشی برق) باشد.
• دارنده پروانه متعهد می‌شود هزینه خدمات جابجایی برق را وفق دستورالعمل «مدیریت یارانه متقاطع و جابجایی برق در شبکه» به/از مالک شبکه مربوطه (دارنده مجوز از وزارت نیرو) و یا سایر شرکت‌هایی که توسط وزارت نیرو تعیین می‌شوند، به موقع و حسب مورد پرداخت/دریافت کند.
• دارنده پروانه متعهد می‌شود در فروش برق از ساختارهای تعرفه مصوب وزارت نیرو تبعیت کند.
• میزان ظرفيت فروش انرژی الکتریکی که در پروانه خرده‌فروشی برق مورد موافقت قرار خواهد گرفت، با توجه به امتیاز توان مالی متقاضی محاسبه می‌شود.
مشاوره خرید برق برای مصرف کننده های بالاتر از یک مگاوات
اگر مشترک بالای یک مگاوات هستید و برای خرید برق به دنبال یک شرکت خرده فروشی برق می گردید یا در این زمینه اطلاعات کافی ندارید، فرم زیر را تکمیل نمایید. کارشناسان ما به منظور مشاوره رایگان با شما تماس حاصل نمایند:
شرکت توسعه تجارت انرژی توان مفتخر است کلیه خدمات در حوزه تامین و بهینه سازی مصرف برق شما صنعتگران گرامی را فراهم نماید.
